Η Φτελιά (Ulmus Minor) ή Πτελέα ή Καραγάτσι ή Φιτιλιάς, από τη δημώδη τουρκική που σημαίνει μαύρο (kara) δένδρο (agac) , είναι αυτοφυές φυλλοβόλο δένδρο. Η φτελιά χαρακτηρίζεται από φύλλωμα πυκνό βαθυπράσινο με παρυφή διπλή οδοντωτή και έντονα ασύμμετρη.
Το ξύλο της φτελιάς έχει μοναδικά νερά, με ίνες «συνυφασμένες». Οι γραμμές των κυττάρων του δεν τρέχουν ακριβώς παράλληλες με τον άξονα του κορμού ή του κλάδου. H πρώτη γραμμένη αναφορά στη φτελιά (πτελέα) έγινε στους καταλόγους στρατιωτικών εφοδίων της Κνωσού στη μυκηναϊκή εποχή. Μερικά από τα άρματα είναι από πτελέα (πτε-ρε-α), και οι κατάλογοι αναφέρουν φτελιανούς τροχούς δύο φορές. Ο Ησίοδος λέει ότι αλέτρια επίσης ήταν συνήθως από πτελέα. Επειδή δεν σαπίζει όταν είναι διαρκώς βρεγμένη, για αιώνες η ξυλεία της φτελιάς χρησιμοποιούταν στην Ευρώπη για υδαταγωγούς και σωλήνες νερού. Ο Αριστοτέλης αναφέρει τη χρήση του φυλλώματος της φτελιάς για κτηνοτροφή, μια χρήση που συνηθιζόταν μέχρι πρόσφατα στην Ευρώπη και στην Ασία. Ο Διοσκουρίδης μάλιστα λέει ότι για ανθρώπους τα νέα φύλλα μπορούν να βραστούν για χόρτα. Σε χρόνια λιμού, ένα είδος αλευριού από ξερά φτελιάφυλλα χρησιμοποιούταν επίσης για ψωμί. Οι σπόροι είναι πιο θρεπτικοί, με 45% πρωτεΐνη, και στην Κίνα τρώγονται τηγανιτοί με αλεύρι.
H εσωτερική φλούδα της φτελιάς που σας προσφέρουμε έχει μια σχετικώς μεγάλη περιεκτικότητα σε θρεπτικούς υδατάνθρακες και θεραπευτική χρήση. Κομμένη σε φέτες, αποξηραμένη και βρασμένη, συντήρησε πολλούς από τον αγροτικό πληθυσμό της Νορβηγίας κατά τον μεγάλο λιμό του 1812. Είναι ένα αφέψημα με γεύση έντονη, υπόπικρη και υφή βλεννώδη. Τα βασικά συστατικά του παρασκευάσματος ξύλου φτελιάς σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες είναι η τανίνη και η ουλμίνη, ουσία που ανακουφίζει από ερεθισμούς ή φλεγμονές σε ιστούς. Στη λαϊκή αλλά και την σύγχρονη θεραπευτική χρησιμοποιείται για τη θεραπεία συμπτωμάτων όπως χρόνια διάρροια, γαστρεντερικό έλκος, γενικότερες εντερικές διαταραχές ( εντερίτιδα, κολίτιδα, παρασιτικοί σκώληκες) καθώς και για πλύσεις πυορροούντων ελκών ή του κόλπου. H εσωτερική φλούδα της φτελιάς είναι επίσης στυπτική και αντιφλεγμονώδης γι αυτό και ο Διοσκουρίδης σύστηνε τη χρήση της ως φάρμακο, για μολύνσεις και πληγές.
